Hieraŭ, la 24-an de majo pasis 415 jaroj post kiam la reĝo Zygmunt III Waza, Sigismundo la 3-a Vasa kune kun la familio kaj kortego forlasis Wawel-kastelon en Krakovo translokiĝante por konstante al Varsovio. Ekde tiam ĝi rolos kiel la ĉefurbo de Pollando. La figuro de la reĝo Sigismundo la 3-a Vasa estas bone konata ne sole al la varsovianoj, sed al ĉiuj gastoj de la pola ĉefurbo, kiuj ĉe la turisme atrakcia Kastela Placo admiras la kolonon, sur kies pinto troviĝas la silueto de la reĝo kun kruco kaj sabro en la manoj. Sigismundo la 3-a Vasa el la sveda dinastio estis la elekta reĝo de Pollando. Li estis la filo de la sveda reĝo Johano la 3-a Vasa kaj la edziniĝinta al li pola reĝidino Katarzyna Jagelonidino. Li estis nepo de la reĝo Sigismundo la Maljuna kaj lia edzino, reĝino Bona Sforza, la nevo de la lasta reĝo el la Jagelona dinastio Sigismundo Aŭgusto. Post la senhereda morto de ĉi lasta la pola nobelaro mem estis indikanta dum la libera elekto, kiu fariĝu la pola reĝo. Sigismundo la 3-a Vasa estis la 3-a el la elektitaj, entute 13 polaj, regantoj. Tio okazis en 1587 post la morto de la elekta reĝo Stefan Batory. La decidon de Sigismundo la 3-a Vasa transloki la ĉefurbon al Varsovio motivis multaj kialoj. Koncentriĝante pri la orienta kaj norda politiko li vidis malkomfortan, periferian geografie situon de Krakovo. Varsovio troviĝas ĉe trakoj kondukantaj al Poznano, Vroclavo kaj de tie al la okcidenta Eŭropo, ĝi troviĝis pli proksime al Litovio, kiu estis en politika unio kun la Pola Reĝolando. Varsovion favoris rapida konekto kun Svedio, kie la reĝo havis familion. En la epoko de reĝelektado gravis ankaŭ, ke la pola kaj litova nobelaro havu komfortan kaj egalan distancon al la debatanta pri tio en Varsovio parlamenta asembleo, Sejmo. Ne malpli gravis incendio en la Wawel-kastelo kaj perspektivo de longdaŭraj riparadoj kaj renovigadoj. Hodiaŭ mi ne intencas aparte koncentriĝi pri detaloj de la regado de Sigismundo la 3-a Vasa, kvankam oni memoras, ke pro li Pollando estis entirita en 30-jarajn batalojn kontraŭ la skandinavia reĝolando, kiuj finiĝis per malavantaĝa por Pollando pactraktado. Aliflanke sub la regado Sigismundo la 3-a Vasa Pollando notis multajn militsukcesojn en la bataloj apud Kałuszyn, Chocim, Smolensko kaj eĉ konkeron de Moskvo. Sigismundo la 3-a Vasa estis ankaŭ patro de du pliaj polaj reĝoj Vladislavo la 4- kaj Johano Kazimiro. Dum lia regado la Pola Reĝolando ekhavis la plej grandan teritorion. Ne ofte oni elstarigas tamen, ke Sigismundo la 3-a Vasa estis samtempe homo ĉiuflanke klera, flue reganta kvin lingvojn, inkluzive la polan. Jam junaĝe li estis persono tre serioza, plena de reĝa digno, distanciĝanta de bankedado kaj amuziĝado. Sigismundo la 3-a Vasa distingiĝadis per laboremo, pieco kaj interna disciplino. Li apartenis al la laikula jezuita societo/ordeno komencante sian tagon per du sanktaj mesoj, ĉiutage preĝante brevieron kaj liturgian horpreĝadon – kiun kultivas manokoj – honore al la Dipatrino. Sed li estis samtempe bona mastro, trioble grandiginta la enspezojn de la reĝa trezorejo.
Krome Sigismundo la 3-a Vasa estis talenta laŭ la arta vidpunkto. Li praktikis pentroarton, li ludis klavikordon, komptentis pri arkitekturo. Li plenumis mecenatan rolon super arto kolektante tolaĵojn de la veneciaj kaj flamandaj pentromajstroj kreinte en Varsovio la unuan modernan artgalerion de Pollando. Li ŝatis okupojn ligitajn kun la skulptado, gravurado, lignoĉizado, orumado kaj sukcenprilaborado. Li aŭtoris orajn kalikojn, patenojn, kandelingojn, hostiujojn, lampojn, kiujn li kutimis disdonadis kiel donacojn, kun ŝato li konstruadis horloĝojn. La reĝo interesiĝis ankaŭ pri alkemio, sed li ŝatis krome pilkoludon, okupiĝis pri hortokulturado. Sigismundo la 3-a Vasa mortis en Varsovio en 1632 baldaŭ post la morto de sia dua edzino Konstancja, sed malgraŭ diversaj malsanoj kaj videbla kadukiĝo li manifestis ĝis la vivofino labordisiplinemon kaj laboremon. Liaj korpaj restaĵoj troĝas en Wawel-katedralo en Krakovo. Post lia morto la elekta sejmo proklamis lian filon Vladislavon la 4-a la reĝo de Pollando. Honre al la patro en 1644 reĝo Władysław IV – Vladislavo la 4-a iniciatis la elkonstruion de la omaĝmonumento en la formo de kolono. Ĝi estas la plej malnova laika monumento en Varsovio kaj la unua kolono dediĉita al laikulo en moderna Eŭropo. Ĝi restis la unua ĉi-speca monumento ĝis 1810, kiam en Parizo estis starigita la kolono Vendôme. Sur la kolono la reĝo Sigismundo la 3-a Vasa laŭ la projekto de Augustyn Locci kaj Constantino Tencalli estas prezenta en la stilizita arkaike kiraso kaj riĉe ornamita kronmantelro kun krono sur la kapo, Per la dekstra mano li tenas sabron, per la maldekstra krucon, la dekstran piedon li apogas je kasko kun strutaj plumoj kaj sur lia brusto videbliĝas la ordeno de la Ora Ŝaffelo. La originala kolono estis rekonstruata du fojojn en la jaroj 1885–1887 kaj 1929–1931. La originala kolono estis detruita de germanoj dum la Varsovia Insurekcio 1944, sed bonŝance la figuro de la reĝo estis nemulte damaĝita kaj la tuto estis rekonstruita en 1949. Kun la sabro ligiĝas la ondrio, ke se al Varsovio minacas mortminaco la reĝo mallevas la sabron, en momentoj aŭgurantaj tempon prosperan la reĝo la sabron levas suprenen. La pola romantika poeto Juliusz Slowacki priskribis la Sigismundan Kolonon en sia poeziaĵo „Trankivliĝo”; Kaj la kolono aperas ankaŭ en la kanzonteksto por la fimo „Aventuro ĉe Mariensztat” urboparto de antaŭ 70 jaoj en 1954.
El la elsendo 25.05.2024. Legas Barbara – 09′ 21″